Abstract

De kerndoelen voor het onderwijs zijn voor veel docenten en uitgeverijen niet duidelijk genoeg. Daarom worden er concretiseringen gemaakt in de vorm van specifiekere tussendoelen en inhouden. In leerlijnen wordt ook nog eens aangegeven hoe de tussendoelen en inhouden leiden naar einddoelen zoals bijvoorbeeld kerndoelen. Vanuit de onderwijspraktijk wordt om praktische voorbeelden gevraagd om zodoende een beeld te krijgen van praktische oplossingen. In dit artikel wordt aangegeven hoe technische standaarden zoals vocabulaires en semantisch web een rol kunnen spelen in de relaties tussen leerlijnen, methodes en toetsing.

Waarom leerlijnen?

Het wettelijk kader bestaat in Nederland uit kerndoelen voor primair onderwijs en onderbouw voortgezet onderwijs en eindtermen voor voortgezet onderwijs tweede fase. Voor scholen, docenten en ontwikkelaars van leermiddelen zijn deze algemene kerndoelen specifieker beschreven in tussendoelen en leerlijnen om ontwikkelaars ondersteuning te bieden bij de keuzes in:

Inhouden
Doelen
Volgorde
Planning

Voor leerlijnen is de volgende definitie vastgelegd:

Een leerlijn is een beredeneerde opbouw van tussendoelen en inhouden, leidend naar een einddoel.

Afhankelijk van de precieze functie, gebruikscontext en doelgroep variëren leerlijnen in de mate waarin implicaties voor verschillende leerplanelementen zijn uitgewerkt. [1][2]

Leerlijnen kunnen op verschillende manieren gebruikt worden en hebben functies zoals ondersteuning in:

Samenhang
Continuïteit
Planning en organisatie
Niveaudifferentiatie
Studieloopbaan-begeleiding
Onderwijs-benadering
Arrangeren

Inhouden en doelen

Inhouden zijn afgeleid van kerndoelen en gerelateerd aan vakken en leergebieden. Hierin kan de volgende structuur worden aangehouden:

Vak / Leergebied
Kerndoelen po, Kerndoelen vo, vo eindtermen, Beheersingsniveau
Leerlijnen / Methoden
Vakkernen / Kernen / Kernconcepten / Tijdvakken/ Kernvaardigheden/ Domeinen
Concretisering – Leerlijnen zijn geconcretiseerd in de vorm van:

Subkernen / Subdomeinen / Globale descriptor
Inhouden / Onderwerpen / Begrippen / Omschrijvingen / Onderwerp
Voorbeelden
Tussendoelen / Gedetailleerde descriptor - De inhouden worden doormiddel van Tussendoelen voor een bepaald niveau aangegeven
Samenhang op nivuea van inhouden / Subkernen / Kernen / Vakken / Leergebieden

Specificatie – Tussendoelen kunnen nog verder worden beschreven in een specificatie
Leermiddelen – Op basis van vakdidactiek, inhouden en tussendoelen of specificaties kunnen leermiddelen worden geselecteerd.

Vak / Leergebied	MVT	Ak	Nederlands
Einddoelen	A2	Kerndoel 35; Kerndoel 37	1F
Kern	Luistervaardigheid Leesvaardigheid Gesprekken voeren Spreken Schrijfvaardigheid	Burgerschap Bevolking en ruimte Water …..	1. Mondelinge Taalvaardigheid 2. Lezen 3. Schrijven 4. Begrippenlijst en Taalverzorging
Subkern	Correspondentie lezen Lezen om informatie op te doen Orienterend lezen Instructies lezen	Waterkringloop Rivierssysteem Kust en Zee Waterproblematiek Water in de toekomst	1.1. Gesprekken 1.2. Luisteren 1.3. Spreken
Inhouden	Dagelijks leven, Onderwerpen: Waystage A2, Breaktrough A1 Publieke sector Werk Opleiding	Waterkringloop verdampen condenseren neerslag grondwater	1. Deelnemen aan discussie en overleg 2. Informatie uitwisselen
Tussendoel	Can do statements	De werking van de waterkringloop en elementen kunnen uitleggen	Kan de hoofdpunten volgen en kan de eigen mening verwoorden en onderbouwen met argumenten. Kan kritisch luisteren naar meningen en opvattingen en een reactie geven.
Specificatie	Beheersingsniveau op bijvoorbeeld op A2, met bepaalde kerndoelen

Kern	Subkern	Inhoud	Basisstof	Keuze samenhang andere vakken	Keuze Kiezers (X) Niet-kiezers (O)	Voorbeeld	Tussendoelen BB/KB	Tussendoelen GT
Burgerschap	Leefbaarheid	Leefbaarheid in de woonomgeving	X				Herkennen van gegeven criteria leefbaarheid.	Criteria voor leefbaarheid benoemen en toelichten.
	Multiculturele samenleving	Aanwezigheid van verschillende culturen in een samenleving	X	Geschiedenis Tijdvak 10 Sociaal-culturele veranderingen en toenemende pluriformiteit vanaf de jaren 60			Spreiding van verschillende bevolkingsgroepen opzoeken.	Spreiding van verschillende bevolkingsgroepen uitleggen.
	Wereldburgerschap	Internationale samenwerking en mondiale kwesties	X				Vormen van internationale samenwerking noemen.	Mening geven over mondiale kwesties en de rol van internationale organisaties reproduceren.
		De rol van de leerling in de wereld			X		Eigen wereldbeeld omschrijven.	Eigen wereldbeeld uiteenzetten.

Doelen

Doelen kunnen gericht zijn op:

Cognitie
Psychomotoriek
Affectie
Vaardigheden

Voor het beschrijven van doelen zie ook Ankoné (2005[3])

Leerlijnen

Kernleerlijnen en Relaties

Kernleerlijnen zijn afgeleid van het leerplan dat is vastgelegd in kerndoelen en eindtermen. De kernleerlijnen zijn een specificering van deze kerndoelen en eindtermen. De leerlijnen zijn vastgelegd in het kerncurriculum. Het kerncurriculum beschrijft op hoofdlijnen de inhouden en tussendoelen die afgeleid zijn van de kerndoelen en eindtermen.